14/11/2025
Sabancı Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nebi Sümer, 12 Kasım’da Brand Week Insight Akademi kapsamında pazar araştırma uzmanlarına ve veri analistlerine yönelik iki sunum gerçekleştirdi. “Verideki Tuzaklar ve Yanılgılar” ile “Verideki İnsan” başlıklı oturumlarda Sümer, veri analizinde sık karşılaşılan kavram yanılgılarını, ölçüm hatalarını ve verinin psikolojik arka planını çok yönlü bir perspektifle ele aldı.
“Verideki Tuzaklar ve Yanılgılar”: İyi Veri Doğru Karar, Kötü Veri Büyük Risk
Sümer, bu oturumda karar süreçlerinde verinin merkezî rolünü vurgulayarak hatalı verinin nasıl yanıltıcı sonuçlara yol açabileceğini anlattı. Ortalama değerlerin bağlamdan koparıldığında nasıl yanlış çıkarımlara neden olabileceğini, korelasyonun nedensellik sanılmasının araştırmalarda en sık karşılaşılan hata olduğunu belirtti.
“Anket yalan söyler mi?” sorusundan hareketle güdüsel cevaplama yanlılığını açıklayan Sümer, katılımcıların beyanlarıyla gerçek davranışları arasındaki farkın nasıl ortaya çıktığını örneklerle aktardı. Verilerin manipülasyon tekniklerine de değinen Sümer, sayıların seçili biçimde sunulmasının kamuoyu algısını ve kurumsal kararları nasıl etkileyebileceğini paylaştı. Oturum, gerçek vakalardan örneklerle desteklenerek araştırmalarda yapılan stratejik hataların sonuçlarını gözler önüne serdi.
“Verideki İnsan”: Verinin Arkasındaki Psikoloji
Bağlamı dikkate almadan insan davranışlarını anlamanın mümkün olmadığını ve veriden nasıl bağlam analizi yapılabileceğini de anlatan Sümer, ikinci oturumda veriyi yalnızca sayısal çıktılar olarak değil, insan davranışları ve psikolojik dinamikler üzerinden okumanın önemini ele aldı. Araştırmalarda duyguların rolüne dikkat çekerek, örtük özelliklerin ölçülmesindeki zorluklara ve bu özelliklerin hangi yöntemlerle yakalanabileceğine değindi.
Temel ölçüm yanlılıklarını açıklayan Sümer, bireyin karar süreçlerinde mantığın mı yoksa duyguların mı daha baskın olduğu sorusunu hem teorik hem de uygulamalı örneklerle tartıştı. Beyanların ve sayıların ardındaki anlam katmanlarını çözümlemeye yönelik ipuçları sunan Sümer, verinin gerçek hayattaki karşılığının anlaşılmadan yapılan analizlerin eksik kalacağını vurguladı.
Sosyal psikoloji ile veri analizi arasındaki kesişim noktalarını ele alan bu oturum, katılımcılara veriyi yalnızca teknik bir çıktı olarak değil, insan davranışlarından beslenen çok boyutlu bir olgu olarak okuma becerisinin önemini bir kez daha net bir şekilde ortaya koydu.
